Dù đã đọc rất nhiều sách của thiền sư Thích Nhất Hạnh nhưng cuốn nào của thầy cũng khiến tôi phải cảm phục và thốt lên hai tiếng “biết ơn”. Tĩnh lặng là một trong số đó. Cuốn sách giúp ta quay trở về với ngôi nhà thân tâm. Giúp ta nhận diện, sắp xếp và chế tác lại ngôi nhà của riêng mình, để ta thực sự sống chứ không phải chỉ tồn tại. Đồng thời cuốn sách cũng giúp ta thấu hiểu một cách sâu sắc về ý thức, tiềm thức (người dịch gọi là tàng thức), và cách mà chúng tác động lên tâm trí và đời sống của mỗi chúng ta.
1. Chừng mực với tiếng ồn
Rất nhiều người sợ im lặng, vậy nên họ thường tìm một việc gì đó để làm, chuyện gì đó để nói hoặc điều gì đó để nghe. Họ làm vậy vì họ sợ phải nhìn thấy sự thiếu vắng bên trong mình, sợ phải đối diện với nó. Đây chính là lý do dù bận rộn, làm đủ thứ trên đời mà lúc nào ta cũng thấy thiếu. Sự thiếu vắng thật sự nằm ở việc thiếu thời gian để quay trở về với ngôi nhà tâm trí trong lòng mình. Mình đã từng nghe về thức ăn cho cơ thể và thức ăn cho tâm trí nhưng trong cuốn này thầy còn mở rộng và đào sâu hơn thế. Có bốn loại thức ăn mà ta nuôi dưỡng thân tâm hàng ngày. Nó bao gồm
– Đoàn Thực: thức ăn được ăn bằng đường miệng, loại thức ăn này dùng để nuôi dưỡng cơ thể của chúng ta. Tuy nhiên rất nhiều người ăn không phải vì đói mà là vì để quên đi cảm giác nào đó.
– Xúc Thực: thức ăn được nhận qua các giác quan và ý thức, bao gồm nghe, thấy, người và xúc chạm. Đây là nguồn thức ăn mà chúng ta dùng để nuôi dưỡng tâm trí. Chúng có thể là những cuộc trao đổi, chuyện trò, giải trí hoặc âm nhạc. Chúng ta tiêu thụ những thức ăn này thông qua năm giác quan của mình. Vậy nên hãy chú ý tới những điều mà chúng ta tiếp nhận hằng ngày.
– Tư Niệm Thức: Đây là những ước muốn và động lực nhằm thúc đẩy ta làm một việc gì đó. Rất nhiều người làm chỉ để làm chứ không biết tại sao mình làm, và làm vậy để làm gì. Họ là một cách máy móc, làm để hoàn thành chỉ tiêu, hoàn thành công việc được giao mà không thực sự yêu thích những gì mình làm. Để có thể tìm ra được mong ước mạnh mẽ, sâu thẳm ở bên trong, chúng ta hãy dành cho bản thân thời gian, không gian để suy ngẫm xem đâu là điều thực sự quan trọng và ý nghĩa với ta. Sau đó mới bắt tay vào làm một cách thảnh thơi và ung dung.
– Tâm Thức Cá Nhân: cùng với tâm thức tập thể, tâm thức cá nhân chính là nơi gieo trồng thức ăn cho tâm. Kể cả khi ta không ăn gì, đóng cửa mọi giác quan thì tâm thức cá nhân vẫn không ngừng hoạt động trong ta. Tâm thức của ta tập trung vào cái nào thì ta sẽ tiêu thụ cái đó. Vậy nên lựa chọn tập trung vào phần nào trong tâm thức là hết sức quan trọng.
2. Đài NST và im lặng
Trong đầu của chúng ta có một chiếc đài không bao giờ ngừng chạy đó chính là những ý nghĩ trong tâm thức (non stop thinking). Để có thể thực hành chánh niệm, quay trở về với ngôi nhà thân tâm thì việc đầu tiên đó chính là hãy tắt đài này đi. Ý thức những gì ta làm và ta cảm. Trong tâm của chúng ta có hai phần sẽ quan trọng đó chính là ý thức và tiềm thức (trong cuốn sách này dịch giả sử dụng từ tàng thức, nhưng xem xét kĩ tôi thấy nghĩa của nó hoàn toàn giống nhau). Nếu ý thức giống như phòng khách, thì tiềm thức giống như nhà kho. Tiềm thức là phần dưới của Tâm, nơi này chứa rất nhiều những hạt giống khác nhau. Những hạt giống nào được kích thích và tưới tẩm thường xuyên, chúng sẽ biểu hiện lên ý thức. Mà những suy nghĩ của chúng ta chính là những hạt giống như vậy. Những suy nghĩ chuyên chở cái nhìn và năng lượng của ta về cuộc sống. Vậy nên khi hạt giống đau khổ xuất hiện, chúng ta hãy gọi hạt giống chánh niệm lên để nhận diện, ôm ấp và làm lắng dịu nó. Đồng thời nhìn sâu để tìm ra nguồn gốc của hạt giống đau khổ này. Chỉ có như vậy chúng ta mới có thể chuyển hóa và biến đổi hạt giống này trở thành một hạt giống yêu thương, từ bi và hạnh phúc.
3. Lắng nghe sâu
Trong năng lực truyền đạt có ba phần rất quan trọng đó chính là nói, viết và nghe. Trong đó nói và viết là cách mà ta thể hiện suy nghĩ, góc nhìn của mình cho ai đó. Còn nghe là quá trình mà ta tương tác, kết nối và thiết lập truyền thông đối với họ. Vậy nên nghe cực kỳ quan trọng. Để có thể lắng nghe sâu thì việc đầu tiên đó chính là chúng ta phải biết cách nhìn sâu vào tự thân, lắng nghe chính mình một cách sâu sắc, thực tập khôi phục không gian trong lòng để tạo ra sự bình an trong thân tâm. Chỉ có khi đó chúng ta mới có thể lắng nghe sâu được người đang trò chuyện với ta. Bốn câu thần chú mà ta có thể áp dụng vào trong cuộc sống để thiết lập truyền thông với những người thân yêu của mình, đó là:
– Mẹ ơi con đang có mặt cho mẹ đây (sự hiện diện)
– Mẹ ơi con biết mẹ có đó nên con rất hạnh phúc (ghi nhận sự có mặt của người kia)
– Mẹ ơi con biết mẹ khổ đau nên con có mặt đây cho mẹ (thấu hiểu, hiện diện)
– Mẹ ơi, con đang khổ mẹ giúp con đi (mong muốn được giúp đỡ).
4. Sức mạnh tĩnh lặng
Sự tĩnh lặng cho chúng ta một sức mạnh kỳ diệu để ta có thể thấu hiểu thân tâm và quay trở về với chính mình một cách sâu sắc. Và việc đầu tiên để chúng ta có thể khai phá sức mạnh này đó chính là quay về nhà, quay về với ngôi nhà thân tâm ở bên trong của mỗi chúng ta. Quay về để ngồi xuống có mặt với chính mình, thiết lập truyền thông và chấp nhận tình trạng hiện tại. Khi được ở một mình hãy sống chậm lại, học cách sống trong chánh niệm, hiện diện trong giây phút hiện tại mà ta đang sống. Thân ta ở đây rồi, còn tâm ta thì ở đâu. Hãy đưa tâm về với thân trong từng việc mà ta làm, ta sẽ thấy sự kỳ diệu diễn ra. Tôi đã từng được trải qua những phút giây như vậy. Khi dọn nhà, sắp xếp quần áo, đọc sách, viết bài, tập thể dục…nếu tôi cho cả thân, tâm mình cùng tập trung vào việc đó, tôi rất hiếm khi thấy cơ thể, tâm trí mình mệt mỏi. Ngược lại, tôi luôn cảm thấy sảng khoái, hạnh phúc vô cùng khi làm những công việc ấy. Hôm nay cũng là một ngày như thế. Tôi sẽ đưa việc thực hành chánh niệm trở thành một thói quen thường ngày. Bởi tôi không cần có thêm thời gian, tôi chỉ cần trọn vẹn với những việc tôi đang làm thì đó đã là thực hành chánh niệm rồi.
5. Chú Tâm
Sự chú tâm trong thời đại nào cũng vô cùng quan trọng. Bởi chính nó sẽ giúp ta đi đến tận cùng mục tiêu, lý tưởng mà ta theo đuổi. Để có thể thực hành sự chú tâm, ta cần làm ba việc sau đây:
– Thực tập chánh niệm: bằng việc nhận diện khổ đau, ôm ấp và chuyển hóa nó. Khi chúng ta làm được điều này thì chúng ta sẽ không trở thành nạn nhân của những công việc hằng ngày nữa. Đây cũng là phần mà tôi nói đến về tư duy kiến tạo và tư duy nạn nhân trong lớp học tái sinh.
– Độc cư: có thể sống một mình và biết cách trở về với chính mình. Hai yếu tố này đều quan trọng. Một người có thể sống một mình là người biết dành thời gian để tái tạo lại không gian bên trong, giúp bản thân được an yên, vững vàng từ gốc. Biết cách trở về với chính mình là dù trong hoàn cảnh nào, đang ở đâu họ cũng biết cách để kết nối sâu sắc với bản thân mà không bị ảnh hưởng hay tác động của những yếu tố bên ngoài.
– Tháo gỡ nội kết: Có hai nội tiết lớn mà chúng ta phải học cách buông bỏ và tháo gỡ. Một là những quan điểm, tư tưởng và ý niệm. Học cách không bám chấp vào nó để có thể tìm ra chân lý thực sự của cuộc sống. Hai là những phiền não, tập khí khổ đau như sự tức giận, sự lo lắng, sự bất an. Ta phải học cách buông bỏ, chuyển hoá nó ra khỏi tâm trí của mình.
6. Chế tác truyền thông
Việc đầu tiên đó chính là hãy biết cách sử dụng thời gian hiệu quả. Nếu chúng ta lãng phí thời gian vào những việc vô bổ, không có giá trị, thì chúng ta sẽ đánh mất đi khoảng thời gian quý giá với những người ta yêu thương. Hành trình phát triển tâm linh của ta cũng bị ảnh hưởng từ sự lãng phí này.
Thứ hai đó chính là khi mà ta xung đột với một ai đó. Việc đầu tiên đó chính là hãy trở về với chính mình và nhìn lại kỹ hơn về mối quan hệ của ta và người đó. Xem lại xem mình đã truyền thông với họ đúng chưa? Cần phải tinh chỉnh ở đâu. Nếu sai thì hãy mạnh dạn xin lỗi và làm mới lại mối quan hệ.
Một cuốn sách khá mỏng, chỉ gần 200 trang nhưng lại mang tới vô vàn những điều quý giá cho người đọc. Nếu bạn cần tìm một cuốn sách để dẫn đường, chỉ lối và giúp bạn quay trở về với ngôi nhà thân tâm của bản thân thì đây là cuốn sách dành cho bạn. Hãy đọc, tiếp nhận nó một cách kĩ càng, bạn sẽ thấy con đường bạn đi trở nên rõ ràng và thênh thang hơn.
