Cuốn cẩm nang giá trị dành cho các bậc cha mẹ đồng hành cùng con trong thời đại số. Cuốn sách mang tới cho ta một phong cách dạy con thú vị mang tên “Cha voi”.
Tên cuốn sách xuất phát từ câu chuyện về cách cha voi uốn nắn tính hung hăng của các voi đực con trong công viên quốc gia Pilannesberg ở Nam Phi. Và cha voi đã làm gì để huấn luyện và đồng hành với các voi con, câu trả lời chính là làm gương. Đó cũng là thông điệp lõi mà Giáo sư Trương Nguyện Thành mang tới trong toàn bộ cuốn sách.
Mình thực sự rất tâm đắc với cuốn sách này, bởi cuốn sách đưa cho những bài học rất sâu sắc, giá trị và cấp thiết trong thời đại hiện nay. Dù giảng dạy, làm việc và sinh sống ở nước ngoài nhưng Giáo sư Trương Nguyện Thành lại mang đậm phong cách và dấu ấn người Việt. Đặc biệt là về tư tưởng, quan điểm và lẽ sống của thầy, có lẽ những lời cha răn dạy cùng sự đồng hành minh triết của ông nội đã kiến tạo nên một con người như vậy. Cùng mình điểm qua những điều giá trị nhất trong cuốn sách này.
I. THỬ THÁCH DẠY CON Ở THỜI ĐẠI SỐ
Sở dĩ mình đánh giá rất cao cuốn sách này là vì nó mang hơi thở của thời đại, nhất là trong bối cảnh hiện nay – thời đại công nghệ 4.0. Mọi thứ thay đổi chóng mặt, các cha mẹ cũng bị cuốn theo nhịp độ ấy, dẫn đến việc thiếu thời gian cho con. Trước kia, khi cha mẹ kết thúc công việc ở nhà máy, xí nghiệp thì sẽ dành trọn vẹn thời gian cho con em mình. Còn bây giờ, chiếc điện thoại theo cha mẹ từ sáng sớm tinh mơ cho tới đêm muộn. Vì lẽ đó vậy nên khoảng cách giữa cha mẹ với con cái ngày một thêm xa cách. Nhiều cha mẹ để rảnh rang còn sắm cho con một chiếc ipad riêng để con tha hồ xem. Vì lẽ đó mà trẻ phải đối diện với rất nhiều nguy cơ tiềm ẩn. Chưa kể, khi kinh tế phát triển, cha mẹ có điều kiện để chăm lo tới đời sống và chất lượng học tập của các con. Nhưng điều may mắn ấy lại trở nên nguy hại khi cha mẹ liên tục thi đua, cạnh tranh với nhau về thành tích. Con em được bằng này, đứng tốp nọ….mà quên đi cái lõi ban đầu chính là hạnh phúc và tương lai của con.Đứng trước những thử thách ấy, nên trẻ em thời nay đang phải đối diện với rất nhiều nguy cơ tiềm ẩn như:
– Thiếu ngủ, khả năng tập trung kém: lý do vì quá tải thông tin và lịch học dày đặc, điều này dẫn tới các con bị thiếu ngủ trầm trọng. Việc thiếu ngủ sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới khả năng tư duy và học tập của các con.
– Thiếu kiên trì: cái gì cũng nhanh, cũng muốn ăn liền nên các con rất khó để chờ đợi, để nỗ lực từng chút để nhận được thành khoá lớn lao trong dài hạn.
– Không hiểu bản thân: các con thiếu cơ hội để định vị giá trị bản thân và định hướng tương lai mai này.
– Mất cân bằng trong phát triển tâm sinh lý: mấu chốt nằm ở việc chịu áp lực học tập, thường xuyên bị quá tải thông tin dẫn đến việc tiếp cận những thông tin sai lệch, không tốt cho cơ thể và tâm trí của các con.
– Nguy cơ béo phì: nhiều bạn không có thời gian để vận động, thường xuyên ngồi học, nằm xem tivi, ipad, ăn các thức ăn nhiều calo, dẫn đến mức cân nặng tăng lên chóng mặt. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe và tâm trí của trẻ.
II. BỐN PHONG CÁCH DẠY CON
Đây là phần mà mình tâm đắc nhất trong sách. Tác giả đã chia sẻ và phân tích rất kĩ về bốn phong cách dạy con, bao gồm: phong cách mẹ hổ (độc đoán), phong cách dễ dãi, phong cách cha voi (dưỡng dục) và phong cách bỏ rơi (mặc kệ). Đọc, suy ngẫm, quan sát và phóng chiếu vào cuộc sống ta sẽ thấy, đây là bốn phong cách điển hình của các cha mẹ trong thời đại hiện nay.
– Phong cách mẹ hổ (độc đoán): đây là phong cách thể hiện sự uy nghiêm đến mức khắt khe của cha mẹ. Thường cha mẹ sẽ đưa ra các nguyên tắc, luật lệ nghiêm khắc và yêu cầu các con phải tuân thủ. Cha mẹ theo phong cách này thường không quan tâm đến cảm xúc của con, cũng không giải thích cho con hiểu về những luật lệ đã đề ra. Không cho con được quyền lựa chọn hay quyết định, đúng kiểu “cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy, cấm cãi”. Nếu con sai cha mẹ sẽ trừng phạt thật nặng tay. Những đứa trẻ được nuôi dưỡng trong môi trường này thường sẽ học rất tốt, tuy nhiên khả năng tự lập và thích nghi lại khá kém. Lý do vì con sợ sai, không tự tin vào quyết định và lựa chọn của bản thân. Bởi vì mỗi lần sai là một lần bị cha mẹ phạt rất nặng, nên lâu dần con sẽ đánh mất đi lòng tự trọng (sự coi trọng bản thân). Chính điều này sẽ ảnh hưởng tới khả năng hoà nhập xã hội của con. Trẻ thường nhút nhát, ngại đám đông, và không có nhiều bạn.
– Phong cách dễ dãi: đây là phong cách mà cha mẹ thường không đề ra những nguyên tắc để con tuân thủ trong gia đình. Cha mẹ rất nuông chiều con, con thích gì, muốn gì cha mẹ cũng đều đáp ứng. Cha mẹ thường hướng tới việc làm bạn với con nhiều hơn là làm cha mẹ. Đặc biệt phong cách của các cha mẹ này là thường xuyên mua chuộc con bằng quà. “Con ngoan, ăn hát bát cơm này, mẹ sẽ tặng con 3 món đồ chơi con yêu thích”. Điều này cũng dẫn tới hệ lụy là cha mẹ rất ít kiểm soát hành vi của con. Phong cách này khá giống với phong cách máy bay trực thăng (liên tục bay trên đầu để kiểm soát, tác động và xử lý mọi chuyện cho con khi con cần) và phong cách máy cắt cỏ (xử lý mọi chướng ngại trên đường con đi).
– Phong cách cha voi (dưỡng dục): Phong cách này chú trọng đến việc xây dựng môi trường sống an toàn và hỗ trợ phát triển tư duy, kỹ năng và nhân cách sống cho con. Đây cũng là phong cách tốt nhất mà những người làm cha mẹ chúng ta cùng hướng tới. Phong cách này kế thừa và phát huy những điều tốt đẹp, đúng đắn từ hai phong cách trên. Phong cách cha voi thường đặt ra quy củ, nguyên tắc cho con. Đồng thời giải thích cho con lý do vì sao cần phải tuân thủ nguyên tắc ấy, giúp con hiểu rõ về hậu quả mà con phải đối diện nếu không làm theo. Đồng thời, chính cha mẹ là người đồng hành và làm gương cho con. Cha mẹ có phong cách này có mối quan hệ rất tốt với con vì họ thường xuyên dành thời gian cho con. Lắng nghe những mong cầu, ước muốn của con với bản thân cha mẹ. Họ cũng cân bằng được giữa việc can thiệp vào cuộc sống của con với việc để con có thời gian riêng tư cho chính mình.
Nếu bạn chưa biết phải đặt ra những nguyên tắc cụ thể nào cho gia đình, cho việc nuôi dạy và đồng hành cùng con, bạn cũng có thể tìm đọc thêm cuốn sách “7 thói quen tạo gia đình hạnh phúc” của Stephen R. Covey. Khi đọc xong cuốn sách ấy, mình cũng đã cùng chồng và con gái thảo luận ra những nhiệm vụ, nguyên tắc quan trọng gia đình. Dĩ nhiên trước đó vợ chồng mình đều đã có nguyên tắc sống cho bản thân và cho con nhưng chưa ghi chép và cụ thể hóa nó ra giấy. Nhờ việc ngồi lại cùng với nhau, thảo luận những nguyên tắc mà các thành viên trong gia đình đề ra, cả nhà đã có được những giây phút bên nhau rất ý nghĩa. Đó cũng là lý do vì sao dù bận cỡ nào đi chăng nữa, vợ chồng mình vẫn luôn dành ngày cuối tuần để đưa con đi chơi, đi tham quan, trải nghiệm và khám phá thế giới xung quanh. Con gái nhờ nắm được những nguyên tắc ấy mà con rất vui vẻ trong việc thực hiện, chẳng hạn như không uống nước ngọt, không ăn bánh kẹo, bim bim, không xem ti vi quá 20 phút một ngày. Mỗi ngày đọc một cuốn sách truyện mà con yêu thích. Cứ thế những kiến thức, kỹ năng nền tảng của con được hình thành dựa trên những nguyên tắc mà cả nhà đã đề ra. Mình luôn giải thích cho con tại sao bố mẹ lại yêu cầu con làm như vậy, nó có lợi gì cho sự sức khỏe và sự phát triển của con. Nhờ hiểu được từ gốc rễ nên bé con rất vui vẻ khi thực hiện, mình không bao giờ phải giải quyết câu chuyện ăn vạ hay làm nũng của con là vì thế.
– Phong cách bỏ rơi (mặc kệ): đây là phong cách mà các cha mẹ không quan tâm gì đến nhu cầu của con, không hiểu con muốn gì, cần gì và đang gặp phải vấn đề gì, cha mẹ cũng không có thời gian cho con. Kiểu cha mẹ này cũng thường xuyên bào chữa cho bản thân về việc không có thời gian cho con. Kiểu cha mẹ này cũng rất phổ biến trong xã hội hiện nay. Nhiều cha mẹ có thể bỏ lại con cho người khác nuôi để bắt đầu một cuộc hôn nhân mới mà hiếm khi hỏi thăm hay để ý tới con. Dĩ nhiên mình không phê phán hay chỉ trích chuyện ly dị nhưng vấn đề là sau ly dị, bậc làm cha, làm mẹ cần phải chú ý và quan tâm tới con của mình nhiều hơn chứ không phải bỏ hẳn con lại. Tổn thương nhất vẫn luôn luôn là đứa trẻ, bố mình cũng từng là một đứa trẻ như vậy. Một đứa trẻ không được lớn lên trong tình yêu thương, quan tâm và dạy dỗ của cha mẹ sẽ tạo nên những hệ lụy rất cay đắng và thống khổ trong tương lai. Mình mong sẽ không có những đứa trẻ phải trải qua những tháng ngày tăm tối và đau khổ như bố của mình ngày xưa.
III. BỐN TRỤ CỘT ĐỂ PHÁT TRIỂN CÁ NHÂN
Vì làm công việc bên đào tạo huấn luyện phát triển cá nhân nên khi đọc được phần chia sẻ này của thầy Thành mình rất tâm đắc. Bốn trụ cột để phát triển cá nhân bao gồm kỹ năng, nhân cách, kiến thức và tư duy. Trong đó:
– Kỹ năng gồm: tự lập, tự quyết, tự giác; sinh tồn, giao tiếp, tương tác, tập trung và kiên tâm.
– Nhân cách gồm: trung thực, khiêm tốn, khoan dung, thấu cảm và ý thức cộng đồng
– Kiến thức gồm: kiến thức cơ bản, nền tảng, tổng quát và chuyên sâu
– Tư duy gồm: cầu tiến, kháng bại, cân bằng cuộc sống, suy nghĩ chín chắn, đa chiều, sáng tạo và xử lý vấn đề.
Nhìn vào đây, ta có thể thấy, nhà trường chỉ chú trọng tới việc trang bị kiến thức cho các con mà thiếu đi ba yếu tố còn lại đó là kỹ năng, nhân cách và tư duy. Vậy nên chính cha mẹ chứ không ai khác phải là người đồng hành, hỗ trợ và tạo điều kiện để các con rèn giũa ba trụ còn lại. Tránh việc các con học rất giỏi, lúc nào cũng đứng đầu trường, đầu lớp nhưng ra trường lại không xin được việc.Để rèn giũa bốn trụ cột này, theo mình, chúng ta có thể bắt đầu với:
– Kỹ năng: cho con được tự đưa ra quyết định và chịu trách nhiệm về những quyết định của mình. Chính hành trình đó sẽ giúp con rèn giũa được tính tự lập, tự giác và tự quyết. Tạo cơ hội để con được rèn giũa những kỹ năng như giao tiếp, tương tác và tập trung. Mình thường hướng dẫn con viết mục tiêu năm, sau đó tự viết ra những việc quan trọng con cần làm vào ngày hôm sau. Bé con vì thế mà rèn được kỹ năng tự học và nâng cao được sự tập trung của bản thân.
– Nhân cách: Nhân cách quan trọng hơn kiến thức, bởi trước khi thành danh con phải thành người trước đã. Mình bị ấn tượng và được truyền cảm hứng sâu sắc với nhân cách của hai vĩ nhân lớn là Benjamin Franklin và Bác kính yêu. Nếu đọc tự truyện của hai con người kiệt xuất này, bạn sẽ hiểu, họ đã có một nhân cách lớn trước khi họ làm nên những thành tựu vĩ đại. Cho con đọc sách và rèn luyện 13 đức tính Benjamin Franklin là hai ý tưởng tốt mà bạn có thể tham khảo.
– Kiến thức: Nó không chỉ đơn thuần là về chuyên môn mà còn là những kiến thức sâu rộng ở các lĩnh vực khác. Ta gọi là “túi chuyên môn” và “túi văn hoá”. Để có được những kiến thức này chúng ta phải cho con đọc, suy ngẫm, đúc kết và hệ thống hoá những gì con học được.
– Tư duy: chú trọng phát triển các tư duy cho con như tư duy học hỏi (học, nâng cấp, mở rộng và đào sâu mọi thứ liên tục thay vì cố định nó trong một phạm trù); tư duy kiến tạo (chịu 100% trách nhiệm về những vấn đề diễn ra trong cuộc sống của con); tư duy phản biện ( nhìn vấn đề một cách đa chiều, nhiều góc độ, phản tư liên tục). Trong sách thầy Thành chia sẻ rất hay về phần này. Các cha mẹ muốn hiểu sâu hãy đọc thật kĩ lưỡng.
Mình tin cuốn sách này sẽ là một cẩm nang rất giá trị dành cho các bậc cha mẹ trong thời đại ngày nay. Cuốn sách là toàn bộ tâm huyết và tình yêu thương mà tác giả dành cho các con của mình. Đặc biệt là Taki – người con trai đầu bị tự kỷ của Giáo sư. Nhờ phương pháp nuôi dạy con theo phong cách cha voi, thầy đã giúp Taki hoà nhập cộng đồng, trở thành một người có ích cho xã hội, sống tốt nhờ vào đôi bàn tay và khối óc của anh ấy.
