Cuộc đời ta thay đổi theo hai cách “qua những người ta gặp và qua những cuốn sách ta đọc”. Là bởi ta đã bị ảnh hưởng sâu sắc với nhận thức, tư duy và quan điểm của tác giả. Họ đối thoại, dẫn dắt và mở rộng thế giới quan của mỗi chúng ta. Chương trình của chúng mình hôm nay đặt tiêu đề “sách mở ra thế giới” chính là vì lẽ đó. Mình thường nói với các học viên, sinh viên và các độc giả rằng nếu phải tiếp cận với bất cứ vấn đề nào mới mẻ mà ta không biết phải bắt đầu từ đâu thì hãy luôn nhớ tới tư duy WHY – WHAT – HOW. Nghĩa là tại sao ta phải làm việc này? (mục đích, đầu ra). Nó có những bài học, nhiệm vụ hay đầu mục nào? (nhiệm vụ, chức năng). Và cuối cùng làm sao để ta có thể thực hiện được việc đó? (phương hướng, cách thức). Buổi chia sẻ hôm nay của mình cũng như vậy. Mình đi theo tư duy ấy. Tại sao ta phải đọc sách? Sinh viên nên đọc sách gì? Và làm thế nào để có thể đọc sách hiệu quả? Mình cũng sẽ đóng gói lại bài chia sẻ hôm nay theo hướng này.

1. TẠI SAO PHẢI ĐỌC SÁCH?

Đầu tiên như mình đã phía trên, đọc sách giúp mở ra thế giới quan của mỗi người.

Ta được học vô số những bài học kinh nghiệm giá trị từ người khác mà không phải trực tiếp đánh đổi, trả giá nhờ sách. Sách giúp mỗi chúng ta thay đổi nhận thức, phát triển tư duy, thay đổi lối sống và rèn giũa nhân cách. Như hôm nay mình khảo sát nhanh các em về giờ các bạn ấy đi ngủ, rất ít bạn đi ngủ sớm, thường là 11-12 giờ, thậm chí có bạn 2-3 giờ sáng mới ngủ. Các bạn ngủ trung bình được 4-5 tiếng đồng hồ.

Nếu đọc cuốn “Sao chúng ta lại ngủ” của nhà khoa học và giáo sư thần kinh – tâm lý học Matthew Paul Walker thì chắc chắn các bạn sẽ phải thay đổi lại toàn bộ giờ giấc sinh hoạt của bản thân. Bởi hệ quả của việc ngủ không đủ giấc là rất lớn, dễ mắc các bệnh về thần kinh, tim mạch cho đến các bệnh mãn tính.

Ngủ ít khiến cơ thể mệt mỏi, suy nhược, chức năng gan kém, độc tố không được đẩy ra khỏi cơ thể. Chưa kể ngủ muộn sẽ đánh mất giấc ngủ sâu – giấc ngủ giúp loại bỏ độc tố ra cơ thể (diễn ra từ 10-2h sáng). Đây chỉ là một ví dụ rất nhỏ giúp các bạn thay đổi lối sống, nâng cao nhận thức, phát triển tư duy của bản thân. Một khi đã có được những kiến thức nền tảng này, bạn chẳng những giúp được bản thân mà còn đồng hành với con em, cháu chắt của mình rất hiệu quả mai này nữa.

Một khía cạnh không kém phần quan trọng chính là rèn giũa nhân cách. Khi đọc những cuốn tự truyện về những vĩ nhân hoặc tác giả nổi tiếng. Bạn sẽ thấy sự nghị lực, kiên cường, ham học hỏi của họ tác động và ảnh hưởng sâu sắc tới bạn. Gần đèn bạn không muốn sáng cũng rất khó là vì lẽ đó.

Nó giống như câu chuyện cậu bé và giỏ than. Dù không mang được nhiều nước về vì giỏ than lỗ chỗ nhưng hành trình ấy đã giúp chiếc giỏ dần trở nên sáng bóng. Việc đọc sách cũng vậy, có thể bạn không nhớ hết những điều giá trị mà sách mang lại nhưng quá trình đọc đã từng bước rèn giũa nhân cách của bạn. Giúp bạn ngày càng hoàn thiện hơn theo thời gian.

Benjamin Franklin có một câu nói rất hay. Tôi chưa bao giờ trông thấy một người dậy sớm chăm chỉ, thận trọng, thành thật nào phàn nàn số mình không tốt.” quả thực là vậy, sức mạnh bên trong luôn xuất phát từ yếu tố tinh thần của mỗi chúng ta. Một người luôn vui vẻ, lạc quan, chăm chỉ và nỗ lực hết mình với mỗi cơ hội mà anh ta có được thì có muốn thất bại cũng khó. năng lượng, tinh thần ở đâu thì chỗ đứng của họ ở đó. Quan trọng là chúng ta cần duy trì được trạng thái năng lượng, tinh thần này theo năm tháng. Nếu đọc về “bí mật của nước” và “thông điệp của nước” bạn sẽ hiểu được tại sao năng lượng và tinh thần lệ đóng một vai trò quan trọng như vậy trong việc kiến tạo định mệnh. Bởi mỗi chúng ta là một từ trường, nếu tần số năng lượng cao thì chúng ta cũng sẽ thu hút từ những sự kiện, con người và hoàn cảnh tương ứng đến với cuộc sống của mình. Nếu tần số năng lượng thấp thì chúng ta cũng thu hút những sự kiện, con người và hoàn cảnh bằng với mức năng lượng mà mình tạo ra. Trong khi tần số năng lượng thấp sẽ phá hủy bản thân và toàn xã hội thì tần số năng lượng cao sẽ giúp nâng đỡ và thay đổi xã hội theo hướng tích cực.

Mọi sự thành công luôn bắt đầu từ suy nghĩ. Suy nghĩ chính là hệ thống dẫn đường cho mỗi chúng ta. Quá trình chúng ta đọc sách cũng là quá trình chúng ta học hỏi, thay đổi và tinh chỉnh suy nghĩ của mình. Giúp mình đưa ra những quyết định tối ưu trong những tình huống khó khăn và ngặt nghèo. Đó là lý do vì sao hai người cùng một hoàn cảnh, cùng một môi trường, cùng một thách thức nhưng có người thì biết biến nguy cơ thành cơ hội và đạt được thành công. ngược lại có người lại chìm sâu vào vấn đề và để sự kiện ấy nhấn chìm bản thân mãi mãi. Khi đọc sách chúng ta cũng được học hỏi cách suy nghĩ, tư duy của những người thành công. Từ đó giúp thay đổi và chuyển hóa những suy nghĩ sai lầm trước kia. Giúp bản thân đi đúng hướng để đến những nơi mà chúng ta mong muốn thuộc về.

Thông qua những câu chuyện mà tác giả chia sẻ, ta học hỏi được tinh thần, khát vọng vươn lên của họ. Chính điều đó giúp chúng ta thêm nỗ lực, bền bỉ để thay đổi cuộc sống của mình. Không đầu hàng trước nghịch cảnh, thử thách của cuộc sống. Đặc biệt là khi đọc những cuốn sách viết về những người khuyết tật, ta thấy một nguồn sức mạnh lớn lao sục sôi trong ta. bởi khi ấy ta biết trân trọng những gì mình đang có. Đặc biệt để ta nhận ra khó khăn thử thách của mình chỉ là muỗi so với những tác giả mà chúng ta đã được trò chuyện và gặp gỡ với họ thông qua từng trang sách. Các bạn có thể đọc cuốn “sống mãnh liệt” và “không gục ngã” của dịch giả Nguyễn Bích Lan, bạn sẽ hiểu sâu sắc điều này.

Đây cũng là thắc mắc chung của rất nhiều các bạn trẻ. Các bạn luôn tự hỏi nếu là sinh viên thì nên đọc những sách gì? Trước khi trả lời câu hỏi này thì mình muốn nói tới hai thứ rất quan trọng của mỗi chúng ta đó chính là túi chuyên môn và túi văn hóa. Bạn có thể đọc cuốn sách “đúng việc” của thầy Giản Tư Trung để hiểu sâu sắc về hai túi này. Nếu túi chuyên môn là lĩnh vực mà bạn đang theo đuổi thì túi văn hóa chính là những hiểu biết của bạn về các lĩnh vực khác nhau trong đời sống. Cả hai túi này đều rất quan trọng, nếu chỉ có chuyên môn tốt mà thiếu đi sự hiểu biết về văn hóa thì bạn rất khó khó để hòa nhập, kết nối và tạo mối quan hệ với những người khác. Trong khi đây lại là nền tảng quan trọng để giúp các bạn sống hạnh phúc và thành công. Ngược lại nếu bạn am hiểu về văn hóa nhưng chuyên môn lệ không tốt thì sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc khẳng định bản thân và trao giá trị cho mọi người. Không trao được giá trị thì sẽ không tạo được vị thế và chỗ đứng cho bản thân dù bạn ở đâu và đang làm trong bất cứ lĩnh vực nào. Đó là lý do vì sao mà sinh viên sẽ cần phải đọc cả hai thể loại này.

Một là các dòng sách về chuyên môn, đó là lĩnh vực mà các bạn đang theo học. Nghiên cứu, đào sâu và vận dụng thực tế những cuốn sách này ở trong quá trình học tập và làm việc để nâng cao kiến thức chuyên môn, năng lực của bản thân. Phải nỗ lực để giỏi đến mức không ai dám phát lờ. Đặt ra mục tiêu đó thì quá trình phấn đấu, học hỏi của bạn mới tạo ra được sự đột phá. Dĩ nhiên việc trau dồi kiến thức chuyên môn là một hành trình dài hơi. Nó không diễn ra ngày một ngày hai mà nó diễn ra xuyên suốt quá trình sống và làm việc của mỗi chúng ta. Quan trọng là bạn phải định hình được tầm quan trọng của nó thì bạn mới nỗ lực để đạt được. Bạn có thể tìm đọc thêm cuốn sách “kỹ năng đi trước đam mê” để tường tận về vấn đề này.

Thứ hai là những dòng sách khác như văn học, lịch sử, địa lý, sách kỹ năng, sách tự truyện, khoa học, tâm linh... Những dòng sách này sẽ giúp bổ trợ và mở rộng tầm nhìn, nên tảng văn hóa cho các bạn trong nhiều chủ đề, lĩnh vực khác nhau. Giúp các bạn xây dựng được một nền tảng văn hóa vững vàng để có thể dễ dàng kết nối, hòa nhập và trao đổi với những người xung quanh.

Phần này mình đã có hành cuốn sách đầu tay “muốn chuyển hóa sâu bắt đầu từ sách” để chia sẻ tới các độc giả, các bạn sinh viên và các bạn học viên về phương cách đọc sách hiệu quả. Chúng ta sẽ cùng ôn lại một chút về chủ đề này. Mình sẽ chia lộ trình thành ba phần, trước khi đọc, trong khi đọc và sau khi đọc.

Trước khi đọc: rất nhiều người sẽ đọc luôn một lèo từ trang đầu tới trang cuối. Nhưng cách đọc hiệu quả sẽ là bắt đầu với phần mục lục, phần tiêu đề, các phần bắt mắt và đặc sắc như sơ đồ, ghi chú, hình ảnh minh họa. Phương pháp này sẽ giúp chúng ta phát triển được tư duy hệ thống, giúp não bộ hình thành được một cái khung ở trong đầu trước khi đi vào nội dung chi tiết.

Trong khi đọc: chúng ta sử dụng bút ba màu như màu đỏ, màu xanh và màu vàng. Trong đó màu đỏ dùng để tô lên những phần luận điểm chính, màu xanh tô lên phần dẫn chứng và màu vàng là những ý tưởng, ví dụ ấn tượng. Cách này sẽ bổ trợ rất lớn cho chúng ta khi sơ đồ hóa. Ngoài ra chúng ta cần nhớ từ sáu từ khóa quan trọng trong khi đọc bao gồm quan sát, suy ngẫm, liên hệ, áp dụng, sơ đồ và chia sẻ. Nếu quan sát, suy ngẫm, liên hệ là quá trình tự chiêm nghiệm khi đọc và tiếp nhận những phần thông tin mới cùng với tác giả thì phần áp dụng, sơ đồ và chia sẻ là phần chúng ta biến những kiến thức của tác giả trở thành của mình. Đây cũng là cách hiệu quả nhất để chúng ta khai thác tối đa những giá trị mà sách mang lại và giúp ta định vị thương hiệu cá nhân của bản thân. Bởi đây là cách để chúng ta output – vận dụng, biến những thứ của người khác trở thành của mình thông qua quá trình học hỏi, thực hành và luyện tập một cách có chủ đích. Phần sơ đồ thì mình đã làm và chia sẻ rất nhiều với mọi người rồi. Ngay cả các bạn sinh viên khi học với mình thì mình cũng điều hướng các em tới việc ghi chép và hệ thống hóa mọi thứ bằng phương thức này. Nó rất dễ dàng chứ không hề khó như nhiều người nghĩ.

Việc đầu tiên là chúng ta sẽ cần một tờ giấy a4, ba cây bút với những màu sắc khác nhau như màu đỏ, màu xanh và màu đen.

Tiếp đó là những hình khối mà chúng ta yêu thích. Chiều mũi tên mà chúng ta thường xuyên sử dụng.

Sau đó dựa vào phần tô màu trước đấy mà chúng ta đã thực hiện trong quá trình đọc. Chúng ta tìm ra tựa đề, tiêu đề chính, tiêu đề phụ và những từ khóa quan trọng để tạo ra sự liên kết giữa những mục này.

Từ tựa đề, ta tạo ra những tiêu đề chính có cùng hình dạng và màu sắc với tựa đề này. Chúng ta gọi là mẹ sinh ra con.

Từ tiêu đề chính chúng ta tạo ra những tiêu đề phụ với hình dạng và màu sắc với tiêu đề chính. Ta gọi đó là con sinh ra cháu.

Từ tiêu đề phụ đã tạo ra phần nội dung của những từ khóa có cùng hình dạng và màu sắc.

Quan trọng nhất của phần này chính là tư duy và góc nhìn của chúng ta chứ không phải là về mặt kĩ thuật. Làm thế nào để chúng ta có thể đúc kết ra những điều quan trọng, cốt lõi nhất trên một trang giấy. Từ đó viết lại những bài học mà chúng ta thấm đất theo ngôn ngữ của mình. Đây cũng là quá trình giúp chúng ta phát triển mạnh mẽ về ngôn ngữ cá nhân và cách hành văn của bản thân. Điều này sẽ giúp chúng ta phát triển mạnh mẽ về kỹ năng truyền thông là nói và viết.

Bạn có thể bắt đầu với việc lựa chọn theo chủ đề. Mỗi chủ đề cần ít nhất năm cuốn để giúp chúng ta đào sâu, mở rộng và đa dạng góc nhìn.

Thứ hai là lựa chọn theo tác giả, có những tác giả chúng ta rất thích văn phong, tư duy và góc nhìn của họ. Chúng ta cũng có thể lựa chọn những dòng sách mà họ giới thiệu hoặc là họ đã phát hành để mở rộng góc nhìn về lĩnh vực mà tác giả đã trao đổi với chúng ta thông qua từng trang sách.

Cuối cùng đó chính là lựa chọn theo chính tiến trình phát triển của bản thân. Nghĩa là bạn đang cần điều gì trong giai đoạn này thì lựa chọn những cuốn sách phù hợp để phục vụ cho nhu cầu và mong muốn của bản thân.

Hy vọng bài chia sẻ này không những mang tới giá trị cho các bạn sinh viên, các thầy cô giáo ngày hôm nay tham gia chương trình mà còn giúp cho các độc giả của Lê Nghĩa hệ thống, đào sâu và mở rộng hơn về chủ đề này.