ĐÚNG VIỆC – GIẢN TƯ TRUNG

Một cuốn sách về sự nghiệp xứng đáng có mặt trong mọi tủ sách của cá nhân, gia đình và các tổ chức. Nếu bạn đang cần một cuốn sách để khai minh chính mình thì đây là cuốn sách dành cho bạn. Thú thật cuốn sách này đọc rất ĐÃ và phần nào cũng cực kì ấn tượng. Tuy nhiên phần mình ấn tượng và yêu thích nhiều hơn cả chính là phần LÀM NGƯỜI. Mình nghĩ đây sẽ là cái lõi để kiến tạo nên các phần còn lại. Vậy nên trong bài này mình xin chia sẻ những điều mình tâm đắc nhất trong phần làm người nhé

Với mình đây là phần cực kì quan trọng, dù ta không thể nào kiểm soát những sự kiện đến với ta hàng ngày nhưng ta hoàn toàn có thể kiểm soát tâm trí của bản thân. Tuy nhiên rất nhiều người hiện nay đã vô tình đánh mất đi sự tự do này, họ để cho mọi thứ xung quanh tác động trực tiếp lên tâm trí mình. Có người vì vào môi trường đầy rẫy những cám dỗ mà suy đồi đạo đức và đánh mất những giá trị mà bản thân theo đuổi. Nhưng cũng có những người dù rơi vào những môi trường khắc nghiệt như thế, họ vẫn giữ được mình và sống với đức tin mà họ có. Vậy sự khác biệt này nằm ở đâu?

Nó nằm ở niềm tin và hệ giá trị sống của mỗi người. Nó giống như chân phanh và chân ga ở trên ô tô vậy. Chân ga giống như một động lực lớn giúp họ có băng qua những khó khăn, thử thách một cách quật cường. Còn chân phanh lại giúp họ giữ được sự an toàn trong quá trình vượt qua những khó khăn, thử thách đó. Một người khi đánh mất đi hai chân này thì sẽ đánh mất mình. Chân ga là động lực, là khao khát, là mong muốn từ sâu thẳm ta muốn nỗ lực để theo đuổi. Chân phanh là những giá trị sống, phẩm cách mà ta tôn thờ. Chính những giá trị sống này sẽ giúp ta đưa ra sự sáng suốt trước những cám dỗ mà cuộc đời trao cho ta.

Một người tài năng, đức độ nếu đi vào môi trường độc hại, hoặc là anh ấy sẽ nỗ lực để cải tổ môi trường hoặc là anh ấy sẽ rời đi. Bởi anh ấy biết rằng không có bất cứ thứ gì có thể mua chuộc được anh. Điều lớn nhất mà anh ấy theo đuổi chính là CON NGƯỜI TỰ DO, được sống đúng với bản thân mình, được làm những gì phù hợp nhân cách và niềm tin của bản thân. Ngược lại một người tài năng, đức độ nhưng khi bước vào môi trường đầy rẫy những lợi ích. Nếu không có lý tưởng, mục đích sống rõ ràng, anh ta sẽ rất dễ bị cuốn theo môi trường ấy. Anh ta sẽ từng bước đánh mất mình và không còn được tự do theo đuổi những gì anh ta từng cho là đúng đắn nữa. Ta thường hay gọi những người này là biến chất.

Nhiều người hay hỏi thế nào là tự do đúng nghĩa? Nếu tự do của mình mà ảnh hưởng lên người khác, đó có phải là tự do chính đáng không? Mình nghĩ câu hỏi này rất thoả đáng. Sự tự do mà ta theo đuổi ở đây phải là sự tự do chính đáng, không vi phạm pháp luật, đạo đức và cũng không ảnh hưởng tới những người xung quanh. Mình ví dụ bạn hát karaoke mỗi tối chính là tự do của bạn, không ai cấm bạn cả nhưng việc hát hò của bạn không được gây ô nhiễm tiếng ồn lên mọi người xung quanh. Nghĩa là bạn cần làm cho mình một phòng cách âm, hoặc là chỉ hát vào dịp cuối tuần, vào khung giờ cho phép để tránh ảnh hưởng tới cuộc sống của những người xung quanh. Đó mới là sự tự do xác đáng. Chứ không phải nhân danh sự tự do muốn làm gì thì làm, muốn hát lúc nào thì hát. Một ví dụ nhỏ thôi nhưng nó sẽ cho mỗi chúng ta góc nhìn sâu hơn vào con người tự do mà ta theo đuổi.

2. Những năng lực để được làm người

Lâu nay ta cứ nghĩ sinh ra đã là làm người rồi nhưng không, muốn làm người ta cần phải học hỏi và nỗ lực nhiều lắm. Mười hai năm đèn sách, đến trường học, thực chất đó quá trình ta học văn hoá, học cách làm người. Còn sau đó ta học đại học, cao đẳng hay học nghề thì đó đều là học về chuyên môn, học để có thể làm việc. Một trong những năng lực quan trọng hàng đầu trong quá trình học làm người chính là “mỗi cá nhân cần một cái đầu sáng để minh định và một trái tim nóng để rung cảm”. Nếu chỉ có cái đầu sáng mà thiếu đi trái tim nóng, thì sẽ trở nên vô hồn, vô tâm, vô cảm. Con người sống như thế sẽ là đánh mất mình. Ngược lại nếu có trái tim biết rung cảm nhưng lại thiếu đi cái đầu sáng thì rất dễ sai lầm, dẫn đến vô minh.

Thực tế bất cứ người nào cũng đều cần hai túi rất quan trọng đó là TÚI VĂN HOÁ (đầu minh định và tim có hồn) và TÚI CHUYÊN MÔN (đầu chuyên gia và tim yêu nghề). Nếu thiếu đi một trong hai túi này thì rất khó để thành công trong bất cứ ngành nghề nào. Đáng tiếc là xã hội chúng ta hiện nay chủ yếu tập trung vào trang hoàng cho túi vật chất sao cho thật hoành tráng. Xe thật sang, nhà thật đẹp, ăn mặc thật sành điệu mà quên đi hai cái túi quan trọng bậc nhất phía trên. Trong sách của thầy đây cũng là phần mình tâm đắc hơn cả khi đọc. Nếu túi văn hoá và túi chuyên môn đều nghèo nàn thì khó mà thành người và thành công. Nếu chỉ có túi văn hoá mà không có túi chuyên môn thì làm gì cũng khó thành. Còn nếu có túi chuyên môn nhưng lại thiếu đi túi văn hoá thì rất dễ đánh mất mình và đi vào con đường bất chính.

Khi đọc phần trên có lẽ bạn cũng như mình đều đặt ra câu hỏi vậy ta phải làm thế nào để có thể làm người? Làm thế nào để có thể có một cái đầu sáng và một trái tim nóng? Câu trả lời mà thầy Trung tặng cho chúng ta chính là LIÊN TỤC PHẢN TƯ bản thân. Khái niệm này chúng ta đã bắt gặp ở “tôi đi tìm tôi” của cô Nguyễn Phi Vân khá lâu trước đây. Vậy quá trình này là gì? Đó là quá trình ta soi chiếu chính mình, hiểu được tại sao mình lại làm như thế? Điều gì khiến ta cảm thấy mãn nguyện, hạnh phúc khi làm, ngược lại điều gì khiến ta trăn trở, bất an khi lựa chọn? Đó chính là quá trình cái đầu sáng (biết đâu là đúng, đâu là sai, đâu là chính, đâu là tà) và trái tim nóng ( đâu là điều khiến ta khổ đau hay hạnh phúc khi thực hiện) được hình thành.

Một người ở trong một guồng máy quan liêu nhưng anh ta vẫn quyết định giữ mình, ban đầu ai cũng nói anh ta ra vẻ, thời này sống như thế chỉ có mà chết đói nhưng chỉ anh ta mới biết, sống như thế mới khiến anh ngủ ngon và cảm thấy hạnh phúc khi làm việc. Bởi anh ta thà nghèo một chút còn hơn là đánh mất mình. Anh ta lựa chọn đi theo những gì mà trái tim mách bảo, lựa chọn làm theo những gì mà anh ta cho là đúng đắn để tối về khi nằm phản tư với chính mình anh ta không hổ thẹn với đạo sống mà bản thân theo đuổi.

Khi làm những việc sai trái, thứ lớn nhất đi theo ta suốt cuộc đời không phải là pháp luật, là tiếng nói của người đời mà chính là toà án lương tâm của ta. Một người có lương tâm thì chắc chắn anh ta sẽ không thể ngủ ngon khi làm những việc trái với lòng. Dĩ nhiên có những người đánh mất lương tâm thì anh ta sẽ chẳng thấy vấn đề gì cả. Người như thế thì bản chất anh ta đã không có năng lực làm người nữa rồi. Anh ta bất chấp mọi thứ để đạt được điều mà mình muốn, kể cả việc bán rẻ lương tâm và phẩm giá của chính mình.

Túi văn hoá (đầu minh định và tim có hồn) là thứ ta phải học cả đời. Nó là nền tảng để hình thành nên con người và nhân cách sống của mỗi chúng ta. Còn túi chuyên môn (đầu chuyên gia và tim yêu nghề) là thứ ta học trên hành trình tìm ra chính mình. Ta biết mình muốn gì, thích gì, yêu ngành nghề và công việc nào. Dĩ nhiên để có thể tìm ra thứ ta yêu thích, ta mong muốn, rồi nỗ lực để trở thành chuyên gia trong lĩnh vực ấy ta cần HẾT LÒNG với nó. Bởi trước khi làm ra tiền ta phải làm ra việc và ra mình trước.

Thế nên mới có câu chuyện năng lực của ta xứng đáng phải được trả 10 đồng nhưng sếp chỉ trả ta 5 đồng thì ta sẽ làm thế nào? Có người sẽ chọn được trả 5 đồng thì làm kiểu 5 đồng cho tròn trách nhiệm thôi, nhưng có người thì chọn làm kiểu 1,2 đồng (làm theo kiểu hời hợt cho có). Tuy nhiên vẫn có người lựa chọn làm đúng theo kiểu 10 đồng. Làm cho ra mình, ra việc trước khi ra tiền. Họ xem công việc hiện tại là ĐI HỌC NHƯNG ĐƯỢC TRẢ HỌC BỔNG. Họ học tất tần tật những gì mà sếp trao cho, họ nhận làm những gì trong khả năng để khai phóng chính mình. Xem với sức mình mình có thể làm tốt đến đâu, họ làm với tâm thế đang đi học và được ông sếp tặng học bổng. Với tư duy, cách làm này họ tạo nên một sự phát triển vượt bậc theo thời gian.

Mình đã từng chia sẻ điều này với em trai mình ngày mà cu cậu theo chân chị đi phát tờ rơi, dán bạt và tư vấn khách hàng ở FPT. Mình nói em đừng sợ người ta lợi dụng mình, cứ phấn đấu, làm hết khả năng, người ta lợi dụng là vì mình có giá trị, chỉ sợ mình không có gì để người ta lợi dụng thôi. Đi làm đừng lo thiệt thòi về bản thân, hãy đứng ở góc độ lợi ích chung của tổ chức, của nơi mà cống hiến, khi ấy em sẽ luôn đưa ra được quyết định đúng đắn. Mình không biết ngày ấy bao nhiêu chữ ngấm vào đầu em mình, nhưng mình cứ vừa nói, vừa làm, vừa chỉ bảo em. Lâu dần nó ngấm vào em lúc nào chẳng hay. Đến khi cu cậu đi học, mang luôn tâm thế ấy làm hành trang khi đi làm thêm.

Bắt đầu từ một phụ tour, em ghi chép kĩ những gì một hướng dẫn viên chính chỉ bảo cho. Luôn quan sát, lăn xả xem họ cần gì để đoán ý làm trước mà không cần họ phải nhắc nhở hay gọi đến tên mình. Hành trình ấy đã giúp em học hỏi được rất nhiều điều. Tối về mọi người thấm mệt đi ngủ, còn cu cậu cầm sổ ra đọc rồi cố gắng học thuộc những gì đã tận mắt nhìn thấy hôm nay. Cứ thế em tiến bộ, phát triển theo thời gian. Sau này em đã trở thành một hướng dẫn viên uy tín với các anh chị điều hành tour. Luôn được họ ưu ái mỗi khi có tour mới. Tất cả những gì em có được đều xuất phát từ việc làm ra việc, làm ra mình trước khi làm ra tiền là vì thế.

4. Ta là sản phẩm của chính mình

Việc quyết định mình là ai, và sẽ dùng cuộc đời mình vào việc gì nằm ở sự lựa chọn của mỗi người. Hay nói đúng hơn ta chính là sản phẩm của chính mình. Đây là phần rất rất hay mà mỗi chúng ta nên suy ngẫm, quán chiếu và đào sâu để hiểu thêm về bản thân. Quá trình khai phá, tìm ta chính mình được đúc kết trong mô hình quản trị cuộc đời như sau

Khai phóng bản thân là quá trình thoát khỏi những mê mờ, ấu trĩ mà rất có thể ta đã, đang hoặc sẽ mắc phải. Bởi trên hành trình khám phá bản thân rất có thể ta sẽ mắc phải những điểm mù về bản thân cũng như người khác. Để thoát khỏi những ấu trĩ, mê mờ và những điểm mù này, ta buộc phải LIÊN TỤC PHẢN TƯ. Tự phản biện lại với những gì ta đã trải qua, đã học được hay đã mắc sai lầm. Quá trình này buộc phải làm mỗi ngày, và liên tục.

Là hành trình tìm ra túi văn hoá và túi chuyên môn của bản thân. Túi văn hoá là quá trình ta tìm ra đâu là lương tri, là phẩm giá của bản thân. Hay nói đúng hơn ta là hiện thân cho điều gì, đâu là những giá trị sống mà ta theo đuổi. Nếu ta hiện thân cho sự chân thành, tử tế thì dù ở đâu, trong hoàn cảnh nào ta cũng giữ cho mình được sự chân thành, tử tế đó. Thậm chí là đôi khi ta buộc phải đánh đổi về mặt lợi ích để bảo vệ phẩm giá của bản thân, ta cũng phải làm.

Túi chuyên môn chính là việc tìm ra mình thích gì, giỏi cái gì, giỏi đến đâu để lựa chọn đúng công việc phù hợp với tố chất và phẩm giá của bản thân. “Khi làm công việc mình giỏi nhất, mê chất và phù hợp với cái chất bên trong của chính mình” thì con người chuyên môn cũng là con người văn hoá, làm việc cũng là làm người, khi đó ta làm việc nhưng đồng thời cũng được sống đúng với con người mình.

Và để làm ra chính mình thì ta đã có được câu trả lời phía trên, hãy hết lòng với những cơ hội mà bạn được cuộc đời trao tặng dù là nhỏ nhất. Chỉn chu từng việc nhỏ, tận tuỵ hết lòng với nó, ta sẽ tìm ra chính mình sớm thôi. Trên hành trình ấy luôn nhớ là phải PHẢN TƯ liên tục với bản thân để xem ta có yêu thích công việc ấy không, yêu đến đâu, làm tốt đến mức nào, liệu ta có sẵn sàng học hỏi đến tận cùng để trở thành chuyên gia bên lĩnh vực ấy không? Nếu không tự vấn thì ta sẽ không tìm ra được con người mình qua từng dự án mà ta đảm nhận.

Hành trình tìm ra chính mình và làm ra chính mình là một hành trình rất khó khăn bởi ta còn phải chiến đấu với bản ngã bên trong của chính mình. Nếu không đủ bản lĩnh ta rất dễ đánh mất mình trong những hoàn cảnh ta đang gặp khó khăn, thử thách.

Tiền bạc sẽ không đủ sức hút với ta lúc ta đủ đầy, giàu sang nhưng nó sẽ cực kì có sức hút nếu ta đang gặp phải cảnh bần hàn, sa sút. Để giữ mình trong hoàn cảnh ấy quả thực chẳng dễ dàng.

Nhiều người đã không thể chiến thắng được cám dỗ ấy trong những hoàn cảnh như vậy. Thế nên việc đấu tranh, chiến thắng được bản ngã mỗi ngày là việc vô cùng quan trọng, cần làm liên tục chứ không phải lúc khó khăn, thử thách, cần phải đưa ra quyết định ta mới làm.

Là được sống đúng với con người của chính mình. Được sống với lẽ sống, giá trị sống, lý tưởng sống và phẩm giá mà bản thân lựa chọn. Mỗi người sẽ những lý tưởng sống khác nhau, phụ thuộc vào nhận thức, tư duy của từng người. Miễn sao những gì ta nghĩ, ta nói và ta làm nó đồng nhất với nhau. Khi ấy ta được sống đúng với con người chân thật của chính mình.

Dù mỗi người có những thang đo khác nhau nhưng tác giả cũng đã khai quát ba cách định nghĩa phổ biến về hạnh phúc

To have: hạnh phúc là khi ta có được một điều gì đó như danh vọng, địa vị hay tiền bạc

To give: hạnh phúc là khi ta giúp đỡ được nhiều người, được nhiều người yêu thương, trân quý

To be: được là chính mình trong mọi hoàn cảnh. Và đây có lẽ là trạng thái cao nhất trong việc sống với chính mình.

Nghĩa là dù trong hoàn cảnh nào anh ta cũng giữ được phẩm giá, lương tri hay đúng hơn là con người của mình. Trong các loại phản bội thì phản bội chính mình là thứ phản bội nặng nề và cay đắng nhất. Có thể chẳng ai biết nhưng ta thì biết ta đã đánh mất mình như thế nào. Thế nên mới có rất nhiều bộ phim nhân vật phản diện đến cuối cùng dù được mọi người tha thứ nhưng cô ấy lại chọn cách quyên sinh hoặc bỏ đi vì cô ta nhận ra bản thân đã đánh mất chính mình từ rất lâu. Dù có được mọi người tha thứ cho những lỗi lầm thì chính cô cũng không thể nào tha thứ cho chính mình.

Một người phụ nữ ban đầu có thể không biết cô ấy đã vô tình phá hoại hạnh phúc của một gia đình khác thì cô vẫn hạnh phúc, an nhiên với tình yêu mà cô khao khát. Nhưng khi cô biết mình đã sai lầm, nếu là một người có lương tâm, cô ấy chắc chắn sẽ nhận lỗi, sửa sai và quên đi mối tình đầy ngang trái kia. Tuy nhiên nếu cô ấy không có lương tâm, có lẽ cô ấy sẽ nhân danh rằng người không biết nên không có lỗi, và tiếp tục với tiếp diễn với cái sai ban đầu của mình. Cô ấy có thể không cần chú ý đến miệng lưỡi của người đời nhưng cả đời này cô sẽ luôn phải đối diện với toà án lương tâm của mình. Bản án mà toà án lương tâm đưa ra nó còn đau đớn, cay đắng và nghiêm khắc hơn rất nhiều so với những bản án khác.

Hay câu chuyện về người phụ nữ bán vé số trong sách mà tác giả chia sẻ. Chị ấy đã giữ được phẩm giá của chính mình ngay cả khi chị ấy hoàn toàn có thể làm khác đi. Chuyện là chị đi bán vé số, có một anh hay mua ủng hộ chị. Hôm ấy anh cũng ủng hộ chị 20 tờ vé số với giá là 200 ngàn đồng. Tuy nhiên anh chỉ mua quan điện thoại, cũng không nhớ là những tờ vé số nào, thậm chí anh cũng chưa trả tiền cho chị.

Tới tối chị ấy xem thông tin thì thấy 20 tờ vé số mà anh ấy mua đã trúng giải độc đắc là 6.6 tỷ đồng. Chị gọi vội gọi điện cho anh ấy để thông báo và nói anh ra quán cà phê để nhận vé số. Anh tưởng chị đùa để gọi anh ra trả tiền, nhưng anh vẫn đồng ý, xong việc anh sẽ qua gửi tiền cho chị. Khi tới anh bất ngờ vì những gì chị nói là sự thật.

Cả hai anh chị đều có hoàn cảnh rất nghèo nhưng không vì thế mà họ đánh mất chính mình. Chị Lành nói ngày chị bán ế, anh Tuấn vẫn thường mua ủng hộ và lúc nào cũng trả tiền đầy đủ. Nên khi anh đã nói mua thì đó là vé số của anh, trúng hay không thì cũng là của anh ấy. Nếu tôi lấy của anh ấy thì thiên hạ còn xem tôi ra gì.

Anh Tuấn cũng là con người rất tử tế, đàng hoàng, kể cả trúng hay không, khi đã mua anh đều trả tiền đầy đủ. Khi biết mình trúng được 20 tờ vé số, anh rất bất ngờ và quyết định tặng lại cho chị Lành một tờ. Chị ấy đã dành số tiền ấy để sửa sang lại nhà cửa cho bố mẹ. Một câu chuyện rất xúc động và cũng rất tình người. Câu chuyện ấy cũng khiến ta học được rất nhiều điều, trong hoàn cảnh ấy không phải ai cũng làm được như anh Tuấn và chị Lành.

Lại một bài chia sẻ rất dài, nhưng đây chỉ là một phần rất nhỏ trong cuốn sách. Những phần còn lại đều rất hay, bạn có thể tìm đọc cuốn sách ý nghĩa và giá trị này nhé.